ΓΡΑΠΤΟΝ ΘΕΙΟΝ ΚΗΡΥΓΜΑ
(Οἱ Εἰκόνες)
Ἀπό τήν ἐποχή τῶν σπηλαίων ὁ ἄνθρωπος εἶχε μέσα του ἔμφυτη τήν ἀνάγκη τῆς ἐκφράσεως. Αὐτό δέν πραγματωνόταν μόνο μέ τόν λόγο, τόν γραπτό καί προφορικό, ἀλλά καί μέ τήν ἔφεση τῆς ἀπεικόνισης. Γι’ αὐτό καί σέ σπήλαια τῆς παλαιολιθικῆς ἀκόμη ἐποχῆς εἶναι ἀποτυπωμένες σκηνές μέ ζῶα, ἀνθρώπους, ἐργαλεῖα, κ.λπ.
Παρόμοια διάθεση ἀπεικόνισης εἶναι καί ἡ τέχνη τῆς γλυπτικῆς.
Αὐτή ἡ τάση, αὐτή ἡ ἔφεση νά ἀποτυπωθεῖ ἡ ζωή σέ κάτι μόνιμο καί, εἰ δυνατόν, ἀνθεκτικό στήν φθορά καί στόν χρόνο, μαρτυροῦσε τήν ἐπιδίωξη τῆς διαιώνισης τοῦ ἀνθρώπου, πέραν ἀπό τά περιορισμένα ὅρια τῆς βραχείας βιολογικῆς του ὕπαρξης. Ἦταν ὁ πόθος τῆς ἀθανασίας!..
Ἡ πορεία τῆς ἀνθρωπότητος στούς ἑπόμενους αἰῶνες ἦταν ἀναμενόμενο νά ὁδηγήσει σέ φθορά, σέ λοξοδρόμηση ἀπό τό σωστό, πού ἦταν (καί εἶναι) ἡ ἀναφορά τῆς ζωῆς μας στόν Πλάστη μας. Μετά τόν Ἀδάμ, ἡ μνήμη τοῦ Θεοῦ ἔσβηνε σιγά – σιγά, ὥστε –μέ θαυμαστή ἐξαίρεση- τόν Ἰσραηλιτικό λαό- νά τόν ξεχάσουν ὁλότελα. Καί ἄρχισαν νά εἰδωλοποιοῦν τήν κτίση. Κάποτε οἱ εἰκόνες καί τά ἀγάλματα ἔγιναν ψευτοθεοί. Εἰδωλοποιήθηκαν. Εἶναι αὐτός ὁ λόγος πού ὁ Θεόπνευστος Μωϋσῆς στίς 10 Ἐντολές ἀπαγορεύει τήν κατασκευή εἰδώλων, συνεπῶς καί εἰκόνων.
Ὅταν, ὅμως, τό Φῶς τοῦ Χριστοῦ πλημμύρισε τήν Οἰκουμένη, οἱ Χριστιανοί δέν φοβοῦνταν νά ἐκφρασθοῦν : αὐτό πού γέμιζε τό «εἶναι» τους, ἡ πίστη στόν ἀναστάντα Κύριο, δέν μποροῦσε νά μείνει μόνο βουβό καί κρυφό. Κι ἄρχισαν νά πλέκουν ὕμνους –θαυμάσιους ὕμνους!- καί νά ζωγραφίζουν!.. Οἱ πρῶτες τους Εἰκόνες ἦσαν ἁπλᾶ, συμβολικά σκίτσα, ἐξ αἰτίας τοῦ φόβου τῶν διωκτῶν Ρωμαίων. Ἔτσι, ἀπεικονιζόταν ὁ Ἰησοῦς, εἴτε ὡς «καλός ποιμήν», εἴτε ὡς «ἰχθύς», (πού τό ἀρκτικόλεξο σημαίνει Ἰησοῦς Χριστός Θεοῦ Υἱός Σωτήρ), εἴτε μέ ἄλλους τρόπους.
Κι ὅταν, τέλος, ἡ Ἐκκλησία βγῆκε ἀπό τίς κατακόμβες, οἱ χριστιανοί ἄρχισαν νά εἰκονογραφοῦν πρόσωπα, σκηνές, σύμβολα. Ἡ Ὀρθόδοξη ἁγιογραφία ἔφθασε σέ ζηλευτή ἀκμή στήν περίοδο τῆς Βυζαντινῆς Αὐτοκρατορίας. Καί –παρά τήν δυσμενῆ ἐπίδραση τῆς φυσιοκρατικῆς σχολῆς τῆς Δύσης, ἰδίως κατά τήν Ὀθωμανική αἰχμαλωσία- διαθέτουμε στήν ἐποχή μας θαυμάσιες Εἰκόνες, παλαιές καί νέες.
Ὅσο εἶναι δύσκολο νά βρεῖ κανείς σπίτι χωρίς τήν φωτογραφία ἀγαπημένων προσώπων, τόσο ἀδύνατον εἶναι νά ὑπάρξει Ναός Ὀρθόδοξος χωρίς Εἰκόνες.
Οἱ Εἰκόνες γιά τούς πιστούς δέν συνιστοῦν εἴδωλα. Δέν ἔχουν θέση ἤ ὑπόσταση προσώπου. Ἔχουν ἀναφορά σέ πρόσωπα. Καί κυρίως στά πρόσωπα τοῦ Χριστοῦ, τῆς Θεοτόκου καί τῶν Ἁγίων. Γι’ αὐτό καί οἱ Εἰκόνες δέν λατρεύονται. Τιμητικά προσκυνοῦνται. Μερικές μάλιστα, πού ἀνευρέθησαν κατά θαυμαστό τρόπο (ὅπως ἡ δική μας Μυρτιδιώτισσα) διευκολύνουν τούς πιστούς σέ θερμότερη προσευχή. Καί τότε βλέπουμε θαύματα!
Γνωρίζουμε καλά πώς τά θαύματα δέν τά κάνει ἡ εἰκόνα, ἀλλά τό «πρωτότυπον», στό ὁποῖο διά τῆς Εἰκόνος ἡ δέησή μας καί ἡ εὐχαριστία διαβαίνει. Καί ὄχι μόνο πρός τό πρωτότυπον, ἀλλά καί πρός τό «πρωτότυπον τῶν πρωτοτύπων», τόν Κύριο Ἰησοῦ.
Καί βλέπουμε πλῆθος χριστιανῶν νά συρρέουν προσκυνητές στήν «Παναγία τῆς Τήνου», στήν «Παναγία τήν Σουμελᾶ», στήν «Παναγία τήν Ἑκατονταπυλιανή», καί σέ ἀναρίθμητες ἄλλες στήν γιορτή τους. Καθώς καί στήν δική μας τήν «Παναγία Μυρτιδιώτισσα». Οὔτε ἕνας, βέβαια, ἀπό τούς προσκυνητές δέν πιστεύει πώς ὑπάρχουν πολλές Παναγίες!.. Ἀλλά στό χῶρο τῆς Εἰκόνας Της προσεύχεται πιό ἄνετα, πιό θερμά. Καί, καθώς φέρνει στήν μνήμη του τήν θαυμαστή εὕρεσή Της, τό πνεῦμα του ἀγάλλεται, μπορώντας νά διακρίνει μέσα ἀπό τό κατάμαυρο πρόσωπο, ἕνα Πρόσωπο ἱλαρό νά τόν γεμίζει μέ θάρρος, παρηγορία, χαρά καί προσδοκία.
Εἶναι ἡ ἀληθινή Παναγία!..
π. Πέτρος Μαριᾶτος